Borrowed Spaces: Hier Hear Here Disappear

Het is al zeven weken geleden dat ik bij de performance van Ienke Kastelein aanwezig was. Vandaag dacht ik ineens: “Nu wil ik er over schrijven”. Ik kan het namelijk moeiteloos levend in me oproepen. En volgens mij was dat een van de dingen waar deze performance over ging.

Ik was die dag onvoorbereid op weg gegaan. Dat doe ik altijd als ik kunst ga kijken: ik laat het ter plekke op mij afkomen. Boven aan de keldertrap waar we straks naar beneden zouden gaan, legde Ienke Kastelein uit dat de performance in stilte zou verlopen. Er zou om te beginnen gedurende 9 minuten een open telefoonverbinding tot stand worden gebracht met Frans van Lent aan een riviertje in Frankrijk, en de leidraad hier en daar, bij hem en bij ons – de instructie als het ware – was de mantra Hier Hear Here Disappear. Helemaal hier zijn, en dat op de een of andere manier overstijgen naar iets wat door de grenzen van dat hier en nu heen breekt. 

We daalden af, de kelder in. Die bleek niet groot. Ik vond zonder moeite een plek waar ik tussen de anderen in ging staan die allemaal net als ik langs de muur stonden. Het licht was gedempt en rood, als in een donkere kamer. Er was een open ruimte afgebakend in het midden doordat er stevige houten palen stonden waartussen aan een touw met knijpers lapjes stof hingen – dacht ik – maar het bleek omgekruld papier met afdrukken van foto’s te zijn – zag ik toen we later rond gingen lopen. Foto’s van een andere plek waar kennelijk een soort schuurtje in een landschap stond. Daar had ik over gehoord bij de inleiding, want op die plek was Ienke Kastelein geweest, in Portugal. Dat was de Borrowed Space uit de titel.  

Toen de telefoonlijn na 9 minuten werd afgesloten, begon iemand te lopen, en anderen ook en ik volgde. Ik ging net als zij bekijken wat daar aan de draden tussen de palen hing, maar eigenlijk kon ik het in dat licht niet goed zien. Terwijl ik stuk voor stuk elk papier in mijn handen nam en even open boog, legde ik een ronde af door de afgebakende binnenruimte. Ineens merkte ik dat er ook iemand aan de buitenrand aan het lopen was, tussen de palen en de muur. Dat kon natuurlijk ook. En je kon de ene kant oplopen of de andere kant.

Vandaag, vanuit de levende herinnering, zag ik mezelf daar. Ik zag dat ik niet goed wist wat ik aan het doen was. En beetje bij beetje ging het mij dagen. Ja, inderdaad, die plaatjes kun je proberen te lezen, en ja inderdaad, je kunt zo’n ruimte bewandelen. En ja, ik had echt wel begrepen dat die foto’s herinneringsbeelden van Ienke Kastelein waren. Maar nu ik putte uit mijn eigen herinneringen aan dat moment in die kelder, realiseerde ik me dat die foto’s zoals die daar hingen natuurlijk een perfecte brug waren geweest om moeiteloos de levende realiteit in te springen waar die foto een afdruk van was. Ook voor mij die daar nooit was geweest: ik kan degene zijn die daar op die foto van buiten naar binnen dat huisje in kijkt. Ik kan een boom horen ruisen die ik vagelijk afgedrukt zie, de warmte van de zon in muren voelen, en lucht langs me voelen strijken. Dat was gewoon mogelijk geweest terwijl ik daar in die kelder was, onder de grond. Ik was alleen niet op de gedachte gekomen. Terwijl Ienke Kastelein het eigenlijk helemaal voor ons zo had klaargelegd. 

Onze geest is vrij. We kunnen vliegen als vogels. Over afstanden heen. Direct en levend. Naar anderen die niet hier zijn. Naar waar we zelf ooit waren en wie we zelf ooit waren. En naar wie we wellicht hadden kunnen zijn. En naar het al. Dat was Ienke’s uitnodiging, denk ik nu – of ik had hem in elk geval zo kunnen gebruiken.
En het mooie is: ik kan dat alsnog. Rechtsreeks uit mijn herinnering aan de beelden die ik in dat vertekenende rode licht gezien heb. En nog beter nu ik het blog ontdekt heb dat Ienke over haar verblijf daar geschreven heeft. 

Aan een lange houten tafel was er een nagesprek met zijn allen. Borrowed space. Een plek die je even gegund wordt om te zijn. En dan komen er weer anderen. 
Onze sporen leven voort op de plekken waar we ze achterlieten, ook als ze voor het oog niet meer zichtbaar zijn. We trekken netwerken over de aarde. En die blijven leven waar we waren en in onszelf. Zo concludeerden we daar aan die lange tafel met zijn allen, of dat lijkt mij in elk geval nu zo. En zo is verdwijnen juist ook blijven. Voor altijd.

De performance Hier Hear Here Disappear vond plaats op 9 juli in ACEC in Apeldoorn.

Borrowed Spaces heet het project. Een schuurtje ergens in Portugal, omringd door vrije natuur, waar verschillende kunstenaars na elkaar een maand doorbrengen. Die plek wordt na terugkeer hier omgezet in kunst en gedeeld met anderen in deze kelder die dezelfde afmetingen heeft als het schuurtje daar. Borrowed Spaces is bedacht en aangezet door Ronald de Ceuster. 

Ook tijdens Ienke’s verblijf in Portugal had ze stille samenklank op afstand met Frans, die toen in Spanje zat. Haar blog over haar verblijf is te vinden op haar website.